Wat is Blend@UGent? 

Definitie 

Blend@UGent is een doordachte en goed op elkaar afgestemde mix van online onderwijs met on campus-onderwijs. Studenten gaan daarbij actief aan de slag met de leerinhouden, zowel individueel, in interactie met elkaar en in interactie met de lesgevers. 

Kansen en uitdagingen 

De UGent herontwerpt haar leeromgeving naar een blend van activerende evidence-based onderwijs- en leeractiviteiten en evaluatievormen, zowel online als on campus. Daarmee beoogt de UGent 

• het engagement van studenten te stimuleren,
• optimale leerkansen aan te bieden,
• de competenties van studenten optimaal te ontwikkelen,

• en een hoger studierendement te realiseren.

Precies omdat studenten bij blended learning  echter meer aangesproken worden op hun zelfstandigheid en zelfsturing is er extra aandacht en zorg nodig voor: 

• de ondersteuning van het leerproces van studenten,
• het bevorderen van interactie,
• het creëren van een warm(er) leerklimaat. 

De cruciale rol van lesgevers 

Lesgevers nemen niet alleen de rol van inhoudelijk expert op, maar ook die van ontwerper/facilitator en begeleider/coach. De lesgever ‘orchestreert’ het leren van studenten door inhoud en structuur te bieden, het leerproces op te volgen en te begeleiden, en alle leeractiviteiten op elkaar af te stemmen. Onderwijstechnologie wordt hierbij weloverwogen ingezet als een middel, maar vervangt de lesgever niet. Integendeel: “de beste app is de lesgever”. De opleiding (met name alle actoren die betrokken zijn bij het onderwijs zoals de OC-voorzitter, de opleidingscommissie, alle lesgevers, CKO-medewerkers, de roosteraars, de facultaire onderwijsondersteuners, stuvers,…) bewaakt dan weer de samenhang in de organisatie van het onderwijs en monitort de kwaliteit van het designproces. 

Blended onderwijs-, leer- en evaluatieactiviteiten 

In blended learning zijn zowel synchrone als asynchrone leeractiviteiten mogelijk: 

• Synchroon leren duidt op de leeractiviteiten waaraan studenten op een afgebakend tijdstip deelnemen. Tijdens die activiteiten kunnen studenten dus gelijktijdig in interactie gaan, met de lesgever en met elkaar.

• Bij asynchroon leren doorlopen studenten leeractiviteiten op een zelfgekozen tijdstip en op eigen tempo. Ze interageren dan niet gelijktijdig met elkaar of met de lesgever. 

De verhouding tussen online en on campus-activiteiten is dynamisch en hangt steeds af van zowel inhoudelijk-didactische, sociaalpsychologische, praktische als technologische factoren zoals de competenties die je wil bereiken, de samenstelling van de studentengroep, de veiligheidsmaatregelen, de lokalencapaciteit of de beschikbare technologie.

In blended onderwijs kan je als lesgever een veelheid aan onderwijs-, leer- en evaluatieactiviteiten inzetten, steeds in functie van de beoogde competenties (cf. constructive alignment).

Deze tabel biedt een aantal voorbeelden ter illustratie: 

	Online	On campus
Synchroon	livestream met mogelijkheid tot chatten, virtuele klas, online vragenuur of responsiecollege, chat, ...	practica, werkcolleges, supervisiegesprekken, discussies, ...
Asynchroon	online teksten, opnames van synchrone lessen, kennisclips, opdrachten (al dan niet met geautomatiseerde feedback), FAQ, een online test, online individuele of groepsopdrachten, mededelingen, blogs, vlogs, email, …

 

Blend@UGent: 8 principes

Blended learning aan de UGent vertrekt van acht basiskwaliteitsprincipes:

In deze video worden de principes kort toegelicht, lees hieronder verder voor meer.

1. Blend de online en on campus onderwijs-, leer- en evaluatieactiviteiten doordacht

Belangrijk in blended onderwijs is dat online en on campus-activiteiten een mooi geheel vormen en elkaar onderling versterken. Als opleiding of lesgever zorg je dus een doordachte mix van online en on campus-activiteiten, zowel synchrone als asychrone.

De opleiding:

• bepaalt voor welke opleidingscompetenties on campus activiteiten noodzakelijk blijven (bijvoorbeeld: practica, labo’s, bachelor of masterproefonderzoek) en een meerwaarde vormen voor de studenten (bijvoorbeeld: discussie, interactie, samenwerking, community-vorming).

• zorgt voor een evenwichtige verhouding tussen synchrone en asynchrone activiteiten.

• besteedt aandacht aan specifieke studentengroepen (bijvoorbeeld: eerstejaarsstudenten of kwetsbare groepen).

• houdt rekening met de werklast voor lesgevers.

• stemt het gebruik van onderwijstechnologieën op opleidingsniveau op elkaar af. Studenten gebruiken immers verschillende devices (bijvoorbeeld: smartphone, laptop, tablet).  

• vult de academische kalender logisch in (bijvoorbeeld: keuze voor semestervakken, modulair onderwijs, jaarvakken, …).

• zorgt voor een onderlinge afstemming van de ‘blends van opleidingsonderdelen’ binnen een modeltrajectjaar, zowel in het curriculum als over opleidingsjaren heen.  

Voor de lesgever betekent ‘doordacht blenden’: 

• een optimale mix aan individuele en groepsactiviteiten afgestemd op de eindcompetenties die studenten moeten verwerven.
• een goede opeenvolging van synchrone en asynchrone onderwijs-, leer- en evaluatieactiviteiten binnen de lessenreeks.
• blenden op een geïntegreerde manier. Dat betekent bijvoorbeeld dat studenten een theoretisch hoofdstuk zelfstandig voorbereiden en hun vragen op voorhand aan de lesgever bezorgen, en dat de lesgever daarna in een online vragenuur of responsiecollege ingaat op die vragen en stilstaat bij moeilijke passages in het hoofdstuk met concrete voorbeelden.
• studiemateriaal dat aansluit bij de gekozen onderwijs- en leeractiviteiten, tijdig beschikbaar is en op langere termijn bruikbaar (dus: duurzaam) is. Kwalitatieve kennisclips maken over basiskennis die weinig verandert doorheen de tijd (bijvoorbeeld: anatomische structuren) is een goede tijdsinvestering. 

2. Activeer en motiveer

Activerend onderwijs blijft binnen Blend@UGent een van de uitgangspunten van kwaliteitsvol onderwijs. Studenten participeren met andere woorden actief doorheen de lessenreeks en gaan in interactie met de aangeboden leerinhouden, studiematerialen, medestudenten en lesgevers. Activeren is mogelijk bij zowel synchrone als asynchrone leeractiviteiten: 

• Synchrone leeractiviteiten zet je in om directe interactie, samenwerking en discussie uit te lokken, bijvoorbeeld via votingsystemen, de Think-Pair-Share-methode, de one minute paper, enz.
• Bij asynchrone leeractiviteiten kunnen studenten leerinhouden actief verwerken, bijvoorbeeld via concrete opdrachten, toepassingen op een casus, een zelftest, interactie via een discussieforum, enz. 

Activerend blended onderwijs biedt krachtige leerkansen die de competentieontwikkeling en het studierendement bevorderen en stelt studenten in staat om de leerinhouden op een autonomere manier te verwerven. De activerende blend draagt dus bij aan het engagement, de betrokkenheid en de motivatie van de studenten.  

3. Structureer het leren van studenten 

Blended learning vergt heel wat zelfstandigheid en zelfsturing van studenten. Om studenten hierin te ondersteunen is structuur aanbrengen in hun leerproces cruciaal, zowel binnen de afzonderlijke opleidingsonderdelen als op niveau van de opleiding. 

Een lesgever biedt structuur door: 

• een goede opeenvolging en planning van online en on campus onderwijs- en leeractiviteiten.
• tijdige en heldere instructies te voorzien.
• duidelijke verwachtingen te creëren.
• regelmatig deadlines, tussentijdse evaluaties en feedbackmomenten te voorzien doorheen het semester of jaar. 

Het leerproces van studenten structureren betekent dat studenten op regelmatige tijdstippen incentives (bijvoorbeeld een tussentijdse opdracht of (zelf)test) krijgen om tijdig met de materie aan de slag te gaan en om hun leren in handen te nemen, te plannen en te organiseren.   

Ook op het niveau van de opleiding is een goede opbouw en planning van het onderwijs noodzakelijk: 

• De opleidingscommissie geeft het programma als geheel vorm en legt de algemene afspraken voor de lesgevers rond de organisatie van blended learning vast. De opleiding(scommissie) zorgt o.a. voor een haalbaar en duidelijk uurrooster dat online en on campus-onderwijsactiviteiten vermeldt.
• De opleiding voorziet daarnaast tijdig een heldere planning van online en on campus- (studie)begeleiding/monitoraat en stemt de planning van de afstemming onder alle lesgevers m.b.t. de planning van online opleidingsonderdelen. Een aandachtspunt daarbij is de spreiding van deadlines over de vakken heen in functie van een haalbare werklast voor studenten en lesgevers. 

4. Communiceer helder en transparant

Heldere instructies en een transparante communicatie zijn bij blended learning een must, als lesgever en als opleiding .

Als lesgever: 

• informeer je studenten over:
  • het doel van de cursus en hoe die geblend wordt;
  • de relaties tussen de verschillende onderwijs- en leeractiviteiten;
  • de vorm en timing van de evaluatie (deadlines, moment van evaluatie) en de inhoudelijke evaluatieverwachtingen.
• Geef je heldere instructies en schrijf je duidelijke taal in de opdrachtomschrijvingen.
• Maak je afspraken over hoe studenten met jou kunnen communiceren. Bij blended onderwijs is dat nog belangrijker dan binnen het ‘reguliere onderwijs’.

Ook als opleiding communiceer je helder over hoe de blend er zal uitzien. Geef bijvoorbeeld tijdig het uurrooster mee, bied vakoverstijgende begeleiding (het monitoraat, studietrajectbegeleiding, een overzichtelijke studiekiezer) aan, enz. 

5. Begeleid voldoende

De lesgever heeft de belangrijke taak om de voortgang van de studenten te volgen, actief in te grijpen om studenten te betrekken, misconcepties bij een groep studenten te detecteren en het dynamisch interactieproces met de groep te onderhouden. (Digitaal) aanwezig en aanspreekbaar zijn is in dit begeleidingsverhaal cruciaal: een videoboodschap inspreken bij de aankondigingen of (groeps)feedback geven, deelnemen aan groepsdiscussies, een digitaal spreekuur te organiseren, … 

Minder face-to-facecontact betekent níet dat de student zich de leerinhouden 100% zelfstandig, zonder begeleiding, moet eigen maken. Online leren vraagt naast tijd ook extra ondersteuning om de kennis te leren verwerven, vooral aan het begin van proces, om er daarna zelfstandig(er) mee aan de slag te kunnen. Na verloop van tijd kan de vorm of de intensiteit van de begeleiding wijzigen. 

De ondersteuning en begeleiding kan zich manifesteren in de keuze van onderwijs- en leeractiviteiten op individueel of groepsniveau (bijvoorbeeld via het toekennen van studentenrollen met verschillende verantwoordelijkheden), maar ook op het vlak van de keuze van studiemateriaal en digitale tools (bijvoorbeeld via geautomatiseerde feedback, zelftoets, …). 

Online onderwijs biedt mogelijkheden om aan de hand van studentendata het leerproces en vorderingen van de student zichtbaar te maken voor student en lesgever. Het gebruik van deze data  dient doordacht te gebeuren. Data, die verzameld en geaggregeerd (i.e. op groepsniveau) ingezet worden met respect voor privacy van studenten, kunnen een aanvullende bron zijn in de begeleiding van de studenten. Voor de lesgever zijn data ook een bron om de kwaliteit van het eigen onderwijs te monitoren en bij te sturen. 

6. Blend leren en evalueren

Blended learning vergt aangepaste online en on campus-evaluaties. Evaluaties en onderwijsactiviteiten kunnen elkaar vaker afwisselen of zelfs samenvallen, waardoor het onderscheid vervaagt en er meer kansen zijn op tussentijds evalueren. In plaats van hoorcolleges met een klassiek eindexamen na afloop, kunnen doorheen het semester evaluaties worden ingebouwd zoals opdrachten, online tests, peer assessment, … Als de competenties voldoende tussentijds getoetst worden, kan je als lesgever overwegen om bepaalde competenties niet meer te toetsen in de eindevaluatie of zelfs geen eindevaluatie te organiseren.

Evaluaties leveren bewijs voor de behaalde competenties van studenten én maken het leerproces van studenten zichtbaar voor studenten en lesgevers zodat studenten het leren en de lesgevers de instructie gericht kunnen bijstellen. Tussentijdse evaluatiemomenten, al dan niet op punten, en tussentijdse feedback vormen hierbij krachtige katalysatoren in het leerproces van studenten. Bijvoorbeeld:

• Een korte opdracht kan na een online les informatie opleveren over wat studenten al dan niet hebben opgestoken van de les. In een volgende les kan je dan extra ingaan op zaken die nog moeilijk waren, of de studenten kunnen de video-opnames over dat lesonderdeel nog eens herbekijken.
• Naast feedback van de lesgever zijn selffeedback en peerfeedback ook zeer waardevol. De studenten nemen daarin een actieve rol op door stil te staan bij hun eigen leren en dat van medestudenten en gaan aan de slag met de informatie die tussentijdse toetsen en feedback opleveren om hun leerproces bij te sturen.

Zowel tussentijdse als eindevaluaties zijn inhoudelijk steeds gericht op de beoogde eind- en opleidingscompetenties (validiteit). Studenten zijn vooraf goed op de hoogte van de wijze van evalueren en de verwachtingen via bijvoorbeeld rubrics of voorbeeldexamenvragen (transparantie). De evaluaties bieden een accuraat beeld van wat studenten beheersen (betrouwbaarheid) door bijvoorbeeld voldoende en heldere examenvragen en het gebruik van antwoordsleutels.

Ook op het niveau van de opleiding is een samenhangende en kwaliteitsvolle blend van evaluaties cruciaal. Onderlinge afstemming binnen de opleiding over de aard, inhoud, samenhang en plaats van de evaluaties is absoluut noodzakelijk. Om het juiste niveau en inhoud van de evaluaties te realiseren en te bewaken kunnen ook externen betrokken worden door middel van benchmarking.  

7. Creëer een toegankelijke en warme leeromgeving met aandacht voor het groepsgevoel

Nog meer dan bij on campus-onderwijs hebben studenten bij blended onderwijs met een grote online component, nood aan toegankelijk studiemateriaal en aan een warme leeromgeving die veilig aanvoelt en het groepsgevoel stimuleert. Dat is de gedeelde verantwoordelijkheid van lesgevers, opleidingsverantwoordelijken, studentenbegeleiders en alle medewerkers met een ondersteunende rol die in contact komen met studenten. 

• (Digitaal) toegankelijk studiemateriaal, betekenisvolle en authentieke taken die aansluiten bij de voorkennis en achtergrond van studenten en het gebruik van voorbeelden, audiovisueel materiaal, casussen, toepassingen of onderzoek waarin studenten met een verschillend profiel zich kunnen herkennen, zijn hierbij belangrijk.
• De online leeromgeving moet veilig aanvoelen voor studenten. Online leren vraagt bovendien dat je als lesgever ook een uitnodigende leeromgeving creëert. Zeker in een beginfase zijn hier extra interventies zoals een verwelkoming en een online kennismaking met het lesgeversteam en medestudenten aangewezen.
• Online interactie brengt mogelijk drempels met zich mee. Expliciet benadrukken dat fouten maken mag en zelfs leerkansen biedt en alle ideeën en standpunten verwelkomen (zolang die wederzijds respect uitdrukken) werkt uitnodigend en stelt studenten op hun gemak.
• Verbondenheid tussen studenten vergroot hun betrokkenheid en stimuleert het leerproces. Ook de interactie tussen studenten stimuleren en gericht en gradueel samenwerking inbouwen van samenwerking zijn belangrijke aandachtspunten in online onderwijs.

8. Creëer gedeelde verantwoordelijkheid

Blend@UGent wordt gedragen door verschillende actoren. Die werken samen en nemen elk een eigen verantwoordelijkheid op om blended learning succesvol te implementeren. Kwaliteitsvol blended onderwijs ontwerpen en tot stand brengen is een iteratief proces met een gedeelde verantwoordelijkheid op niveau van opleidingen, lesgevers en studenten. Participatie van alle stakeholders is dus belangrijk, bijv. via een semesteroverleg, een OC-vergadering of een studentenbevraging. Via het UGent-kwaliteitszorgsysteem de Eigen Regie 2.0 worden acties gepland, uitgevoerd, geëvalueerd en bijgestuurd. Constructieve feedback van studenten en externe stakeholders is daarbij een must.

Blended onderwijs ontwerpen vormt een grote uitdaging. De UGent stimuleert daarom samenwerking tussen lesgevers, studenten, facultaire en centrale onderwijsondersteuners waarin inspiratie, uitwisseling en co-creatie centraal staan. Het eigenaarschap van elke ‘blend’ blijft bij de lesgevers en de opleidingen liggen. Zij kunnen de vormgeving van het onderwijs immers het best inschatten in functie van de beoogde competenties.

Meer weten?

Lees de bronnen waarop deze onderwijstip is gebaseerd: 

• A Design For Education. (2019). Wijze lessen online. http://www.adesignfor.education/2019/09/16/wijze-lessen-online / 
• Salmon, Gilly. (2017). From lecturing to engagment – with video. https://www.gillysalmon.com/blog/from-lecturing-to-engagement-with-video
• Improving Teaching. (2020). Motivating distant learners. Schools under coronavirus. https://improvingteaching.co.uk/2020/03/19/motivating-distant-learners-schools-under-coronavirus/
• Jonge Academie. (2020). Crowdsourcing #CovidCampus. https://jongeacademie.be/wp-content/uploads/2020/03/JA_CrowdsourcingCovidCampus.pdf 
• Open Universiteit. (2020). Digitale didactiek. https://youlearn.ou.nl/web/hulp-bij-online-onderwijs  
• ScienceGuide. (2020). Toolgericht of doelgericht? https://www.scienceguide.nl/2020/03/toolgericht-of-doelgericht/
• Educational Technology Team. (2019). The blended learning design framework. https://sleguidance.atlassian.net/wiki/spaces/BL/pages/36962416/The+blended+learning+design+framework   
• Van Valkenburg, W.F., Dijkstra, W.P., de los Arcos, B., Goeman, Katie., van Rompaey, Veerle., & Poelmans, Stephan. (2020). European Maturity Model for Blended Education (EMBED).
• Boelens, R., De Wever, B., & Voet, M. (2017). Four key challenges to the design of blended learning: A systematic literature review. Educational Research Review, 22, 1-18.
• Raes, Annelies, & Schellens, T. (2016). The effects of teacher-led class interventions during technology-enhanced science inquiry on students’ knowledge integration and basic need satisfaction. COMPUTERS & EDUCATION, 92–93, 125–141.
• Montrieux, H., Raes, A., & Schellens, T. (2017). ‘The best app is the teacher’ Introducing classroom scripts in technology-enhanced education. Journal of Computer Assisted Learning, 33(3), 267-281.